Dienbien.gov.vn - Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Điện Biên có 21 di tích được công nhận xếp hạng. Việc bảo vệ, giữ gìn, khai thác phát huy giá trị và đấu tranh chống vi phạm di tích trên địa bàn đã và đang trở thành một hoạt động không thể thiếu trong xã hội hiện nay, góp phần phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Du khách thăm quan, tưởng niệm tại di tích Đồi A1.
Trong số 21 di tích được công nhận xếp hạng trên địa bàn tỉnh có 1 di tích cấp Quốc gia đặc biệt, 12 di tích cấp Quốc gia và 8 di tích cấp tỉnh. Nhiều di tích sau khi được xếp hạng đã được trùng tu, tôn tạo tránh được sự hủy hoại của thiên nhiên, môi trường, đồng thời đưa vào sử dụng, trở thành những điểm du lịch hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước; các hoạt động văn hóa được tổ chức tại di tích góp phần làm phong phú đời sống tinh thần cho đồng bào các dân tộc, qua đó giáo dục cho mọi tầng lóp nhân dân hiểu và tự hào về giá trị di tích lịch sử, văn hóa của địa phương một cách chân thực, sinh động.
Bên cạnh đó, vẫn còn có những hành vi xâm hại di tích như: đào bới, san ủi trái phép chân đồi di tích; xây kè chắn đất trong phạm vi khoanh vùng bảo vệ di tích; việc phê duyệt dự án cải tạo, xây dựng các công trình nằm ngoài các khu vực bảo vệ di tích ở một số địa phương trên địa bàn tỉnh còn chưa chặt chẽ, tại một số điểm di tích đã để nhân dân xây dựng nhà ở, các công trình phụ trợ, khu chăn nuôi gia súc, gia cầm ngay cạnh khu vực bảo vệ của di tích, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảnh quan thiên nhiên, thẩm mỹ của công trình và có nguy cơ cao gây ô nhiễm môi trường sinh thái tại khu vực di tích hay khai thác lâm sản trái quy định trên đồi di tích...
Đồng chí Đào Duy Trình - Phó Trưởng Phòng Di sản Văn hóa, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh cho biết: Theo thống kê đến tháng 12/2018, trên địa bàn tỉnh có 8 điểm di tích bị xâm hại, ở các mức độ khác nhau, tập trung chủ yếu ở di tích quốc gia đặc biệt chiến trường Điện Biên Phủ, gồm: Di tích Sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ (xã Mường Phăng); di tích đồi Độc Lập, xã Thanh Nưa; Di tích đồi E1 thuộc phường Him Lam và Tân Thanh; di tích đồi C1, đồi Cháy; di tích trung tâm đề kháng Him Lam, phường Him Lam và 2 di tích quốc gia là di tích hang động Khó Chua La (xã Xá nhè, huyện Tủa Chùa); di tích thành Sam Mứn (xã Pom Lót, huyện Điện Biên).
Nguyên nhân dẫn đến việc đất các di tích bị lấn chiếm là do di tích trên địa bàn phân bố trên phạm vi rất rộng, nằm dàn trải trên nhiều địa bàn nên công tác quản lý, phối hợp còn gặp nhiều khó khăn; việc cấp quyền sử dụng đất cho các di tích còn chậm; phần lớn các di tích được khoanh vùng theo hệ bản đồ cũ, việc cắm mốc trước đây chưa đồng bộ để cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và khoanh vùng cắm mốc cần nhiều thời gian và kinh phí rất lớn mới có thể triển khai thực hiện; do khi di tích được khoanh vùng bảo vệ thì phần lớn diện tích đất đều đã có chủ do các tổ chức, cá nhân được cấp quyền sử dụng đất. Bên cạnh đó, các cụm dân cư trên địa bàn thành phố, huyện Điện Biên được quy hoạch ở đan xen quanh khu vực khoanh vùng bảo vệ của di tích, ý thức chấp hành pháp luật về bảo vệ di tích của một số công dân còn hạn chế; Đội ngũ bảo vệ di tích chủ yếu là hoạt động kiêm nhiệm, đặc biệt là ở các huyện, các xã. Đồng thời, tại các điểm di tích, dân cư vẫn sinh sống trong khu vực bảo vệ của di tích nhưng chưa có kinh phí đền bù, giải tỏa. Công tác tuyên truyền, vận |động chưa sâu, chưa tạo được ý thức, trách nhiệm ở mỗi cá nhân, vẫn còn tình ktrạng ỷ lại, thiếu ý thức, vì thế di tích vẫn bị hủy hoại, xuống cấp do các hành vi vi phạm trực tiếp hoặc gián tiếp của con người gây ra. Mặt khác, UBND cấp huyện nơi có di tích được công nhận chưa thực sự chủ động xây dựng kế hoạch đầu tư các dự án, đề án liên quan đến công tác trùng tu, tôn tạo, phát huy giá trị các di tích đã được xếp hạng thuộc địa bàn địa phương quản lý; Một số phòng văn hóa Thông tin cấp huyện và đội ngũ cán bộ văn hóa xã chưa được tập huấn nhiều về quản lý di tích nên trong công tác quản lý bảo vệ di tích đôi lúc còn lúng túng.
Trong những năm tới, để bảo vệ và phát huy giá trị di tích, đồng thời nâng cao vai trò quản lý nhà nước về di sản văn hóa vật thể, cần tiếp tục đấy mạnh các hoạt động bảo tồn các di tích lịch sử, văn hóa, các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể; Chú trọng bảo tồn và phát huy giá trị di tích Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ, trong đó tập trung hoàn thiện Đề án Bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ đến năm 2030; Tăng cường phối hợp với các dơn vị thuộc Bộ, ngành Trung ương để tìm nguồn vốn đầu tư tôn tạo di tích; ngoài nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, tìm nguồn vốn tài trợ từ các tổ chức, cá nhân, trong và ngoài nước để thực hiện công tác tôn tạo, tu bổ và phát huy giá trị của di tích. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ, toàn diện giữa các cấp, các ngành, từ cấp tỉnh đến cấp huyện trong quá trình triển khai, quản lý, bảo vệ, kiểm kê, lập hồ sơ khoa học, trùng tu, tôn tạo, khai thác, phát huy giá trị di tích; phát hiện, ngăn chặn kịp thời và xử lý nghiêm minh các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình có hành vi xâm phạm đến di tích để sản xuất, san ủi xây dựng công trình hoặc lấn chiếm làm nhà ở.../.
Phạm Hà